Ahrendt

Een paar dagen geleden zag ik de film Hannah Ahrendt. Mooie, tot denken aanzettende film. Ik ben geen kenner van de filosofie van Ahrendt. In de film draait het vooral om haar volgen van het proces tegen Adolf Eichmann, door velen gezien als de architect van de jodenuitroeiing door de nazi’s. Ahrendt ziet in Eichmann echter niet de grote kwade genius. Ze bekijkt hem tijdens het proces meer als een onbetekenend persoontje, dat wel in staat was miljoenen Joden te laten ombrengen. En dat roept bij haar de vraag op  hoe zo’n tweederangspersoon tot zulke gruweldaden kon komen. Zij stelt, ik leen even een stukje tekst uit Wikipedia: “dat het kwaad iets banaals, iets raadselachtigs heeft. De Holocaust kon plaatsvinden omdat de nazi’s het hele proces in stukjes hadden gebureaucratiseerd, waarbij niemand, behalve Hitler, verantwoordelijk was voor het geheel en ieder slechts voor een enkel klein onderdeel. Het kwaad (de jodenmoord) krijgt dan een banaal karakter; duizenden ijverige ambtenaren die op hun deelterrein hun taak al dan niet gewillig uitvoeren. Het eindresultaat is echter wel de vernietiging van 6 miljoen mensen. Het kwaad is niet radicaal maar banaal, een optelsom van opgesplitste activiteiten.” Die opvatting wordt haar niet door iedereen in dank afgenomen. Zij wordt er van beschuldigd het eigen nest te bevuilen. Haar relatie met Heidegger draagt nog eens bij aan dat beeld.
De film roept bij mij wel weer dat verschrikkelijke beeld op van mensen die anderen tot non-mensen verklaren. En dat lijkt dan een rechtvaardiging te zijn om hen uit te moorden. Het zijn immers geen mensen meer, nadat zij bestempeld zijn als minderwaardig, als niet bestaand.
Dat is iets, hoe triest te constateren, van alle tijden. Ik kan het niet los zien van het illegalendebat. Een illegaal in ons land verblijvend iemand stellen we buiten de wet. Criminaliseren hem, sluiten hem op, sturen we terug naar. Ja, naar waar?
Ik weet, elke vergelijking met de Holocaust is ongepast. Die wil ik ook niet gemaakt hebben. Maar er lijkt wel sprake van overgebureaucratiseerd proces, waarin een verkeerd geplaatst vinkje kan leiden tot de dood van één iemand. En is een dode niet het begin van een hele reeks?